Sa atong mga tinahod nga bisita nga ania
karong buntaga, ang akong pagtahod kaninyo, sa atong mga bootang maestro og
maestra, mga opisyales sa barangay og sa atong katilingban, maayong bontag. Sa
atong mga ginikanan, ang akong pagsaludo kaninyong tanan. Og usab, sa walay
pabor-pabor, sa atong mga estudyante, kining panahona para kini kaninyo.
Magsadya kamo kay sa pila katuig nga kamo nagbalik-balik dinhi sa tunghaan aron
kamo makalampos, sa katapusan, pwede na kamo musinggit karon "Of all my
sleepless nights, thank you Lord! At last, I am graduation!"
Sa sulod sa pila ka tuig maka-ambak na gayud
kamo sa sunod nga ang-ang paingon sa inyong paglambo.
Ako nasayod nga inyo kining gipangandoy nga
panahon, nga kamo mupaso sa entablado isip usa sa mga graduates dinhi karon.
Dugay na kini ninyong gipangandoy uban sa inyong pamilya og sa mga tawong pirme
nagasuporta kaninyo. Congratulations! Ani-a na kamo dinhi karon!
Kita man siguro tanan adunay pangandoy, og
ako nitoo nga aron ikaw mahimong magmalampuson sa kinabuhi, kinahanglan kag
pangandoy mao kana ang unang dapat anaa kanimo, magbaton ka og pangandoy nga
gitoohan nimo nga maabot bisan pag maunsa ang kalibutan basta kay determinado
ka nga imo kanang kab-oton. Nasayod usab ako nga kadaghanan kaninyo dinhi aduna
pay taas nga mga pandandoy og kini sinugdanan lamang.
Ako usab sama kaninyo kaniadto, nangandoy og
nilaom nga usa sa mga adlaw puhon, akong makab-ot hinay-hinay ang akong mga
pangandoy sa kinabuhi. Ang akong mga pangandoy nagsugod sa usa ka pangandoy nga
sa sama natong mga pobre murag imposible gayud makab-ot ilabi na sa among
sitwasyon kaniadto.
Ako gikan man sa pamilyang nagkabulag o
broken family kay mibiya man ang among inahan sa dihang ako upat pa lamang ka
tuig.
Dili sayon mabuhi nga dili kompleto ang
imong pamilya. Walay mag atiman kanimo, walay magluto pag sayo og balonan ka,
walay maglaba kanang tanan imuha, maningkamot nalang gyud sa kaugalingon kay
arun ogma pagsumada makaginansya ka kay kanang tanan "charge to
experience" nana og bulahan ka kay ikaw maayo na nianang mga butanga.
Maayo kana maglaba sa kaugalingon nimo, mag luto, mangguna og uban pa. Busa,
usab, pasalamat kamong mga kompleto pa ang ginikanan nga kanunay nagsuporta
kaninyo kay wa kamo miagi sa mga naagian sa sama namong mga dili kompleto ang
pamilya. Saluduhi sila, pasalamati kay bisan sa kalisod anaa ang pamilya
nagkatipok.
Unsaon nalang ang atong taas nga pangandoy
kong dili kita maningkamot aron kini makab-ot dili ba? Unsaon nalang gyud tawon
ang akong pangandoy kaniadto nga makasakay og eroplano pag-abot sa panahon nga
itugot sa Ginoo kung wala ako naningkamot?
Simple ra akong pangandoy no? Pila raman
pamasahe sa eroplano ilabi nag adunay promo. Pero sa among sitwasyon kaniadto
nawad-an kog paglaum. Unsaon ang kita ni Tatay igo raman sa among pagkaon sa
matag adlaw, swerte na gani kong naay isa ka kilo nga bulad madagit gikan
tugbong sa Maramag aron naay simhot-simhoton maayo nalang ang kan-on nga bugas
mais mudigyas sa tutunlan deretso sa tiyan.
Pero ana sila libre raman mangandoy, mao nga
bisan paman sa among sitwasyon, ako nagpadayon paglaom nga usa ning mga adlawa
puhon ako kanang makab-ot, og ang bugtong paagi niana ang pag eskwela gayud, og
mao kana ang akong dapat unahon--og kung kamo usab kong gusto mo mulampos unaha
ang pag eskwela dili ang mga bisyo og barkada.
Baklay tawon kami buntag hapon og bana-bana
mga lima ka kilometro nga distansya sa among buntod nga pinuy-anan ngadto dinhi
sa eskwelahan uban sa akong mga ig-agaw og mga baka kay kanang among agianan ranso
man kana daghan pag baka kaniadto mag ginukdanay pami usahay kay naay baka nga
manungay.
Pagkahapon, moulan man og sa muinit
kinahanglan mu sirit kami pauli sa balay kay aron dili abtan sa ka ngit-ngit.
Pag-abot sa balay labi nag ting-ulan mura tawon og piso, kurog-kurog sa
katugnaw, basa tanan mga gamit, pero dili lang ang papel og notebook, kay
halangdon kana safety na kana nga daan giputos og cellophane bahala nalang ang
kaugalingon mabasa, magkasip-on og ubuhon dili lang gayud bas-on ang papel og notebook
kay unsaon nalang ang kinopya nato nga balor lima ka black board nga sulat ni
teacher mawagtang unya, og isa pa si Tatay og Nanay way ikapalit og bag-ong
papel og notebook, basin unyag makasab-an paka kung mangayo ka pamalit og
notebook kay maayo nalang to pangpalit og tinapa og pansit higupon sa sayo sa
kabuntagon pangpainit sa gakutoy nga tiyan, tinood gayud kana daghan kanato
dinhi maka relate niana kay sila pud niagi ana. Diba? Sakripisyo para sa
pangandoy kinahanglan kana kaayo, timan-an kana ninyo.
Grade 5 ako kaniadtong nagsugod ako isip usa
ka working-student dinhi sa atong eskwelahan sa Danggawan. Ang akong trabaho
kaniadto magtabang-tabang lang sa buluhaton sa mga magtutudlo nga gapuyo dinhi
sa cottage kaniadto. Magtabang sag-ob og tubig kay wala paman kitay gripo, og
kung mag-ulan swerte kay magsalod kamig tubig-ulan sa dakong balde ni Sir Jonie
aron dili na kinahanglan mag sag-ob pa, tubig imnon na lamang, ingon niana lang
ka simple ang akong buluhaton, pero sa bisan unsa ka simple sa imong trabaho
kong wa ka nalipay sa pagbuhat niana, og kung kana sukwahi sa dalan paingon sa
imong pangandoy, wala kanay paingnan og sa madugay dili nimo maabot imong
pangandoy.
“If you have a dream, work on your dream.”
Aduna lage kay pangandoy, pero unsay imong gihimo? Ang gihimo ba nimo karon
nagsubay sa imong pangandoy? Nangandoy ka mahuman og eskwela, nag working ka
kay di kaya ni Mama og Papa, gimingaw ka nila isa palang ka semana hala
naghilaka na gusto na muoli, pangutan-a imong kaugalingon, huna-hunaa pag-ayo,
kini bang akong lihok karon subay sa akong gusto maabot? Kung dili hala undangi
kana kay sure gyud nga wa kay paingnan ana. Timan-i gayud ninyo, nga sa bisan
unsang imong pagabuhaton pangutan-on nimo imong kaugalingon kana ba subay sa
imong gusto maabot? Mag bisyo ka subay ba kana? Mag inom-inom og makahubog nga
ilimnon subay ba kana? Mag apil-apil og gang, mag buhat og ginadili subay ba
kana? Og uban pang sukwahi sa dalan paingon sa pangandoy biyae kana kay dili ka
magmalampuson niana.
Tood man, sa dihang ako nahimong
working-student, tungod kay taga-eskwelahan na lage ako, maayo na ang akong
performance kay duna namay muhatag og suporta sa mga palaliton nga mga
projects, og nitambok na gamay kay ang kan-on sa mga teachers humay man (pwede na
dili sud-anan lami na man dili ba? Maka relate ta niini katong mais ang bugas
kay ato kanang panultihon dili ba?), makahimo na sab ako og assignments og
projects kay bisan unsa na ka gabei mamahimo raman nimong ipa andar ang suga
mura na dayog buntag ang gabei kay lage aduna man kuryente, dili pareha sa
bukid nga literal gyud nga masunog imong kilay kung mag study ka kay suga nga
tubilan og gaas man, kasab-an pata usahay kay mahurot ang posporo sigeg dagkot
sa suga kay lage gamay ray huyop sa kangin ang suga patay na unya kinahanglan
pa gyud palungon og sayo kay mahal kaayo ang litro sa gaas. Lisud gyud no?
Dugangan pa gyud og mga pagpang-daogdaog nga
madawat nato sa ubang tawo labi nag kita netibo o miyembro sa minority. Dili
nako malimtan kaniadto gituslok sa akong classmate og stick ang akong
nagka-gisi-gisi na nga bag, nabuhagay intawon ang akong balon, yellow nga bugas
mais nga pinutos lang og dahon sa saging kay lagi wala man kami balonan nga
plastic kaniadto. Lisud gayud makig-agbat sa pag eskwela labi nag walay tarong
suporta kanimo og kung dili ka determinado. Daghan kaayo kitag pagsulay nga
paga-agian.
Wala madugay, sama ninyo niabot ra gayud ang
adlaw sa among graduation sa elementary. Nalipay kaayo ang uban kay mag high
school na gyud sila. Apan ako wala ako malipay kay wala pa ako masayod kung asa
ako magpadayon pag eskwela og kung ako makapadayon paba. Dili kaya sa akong
Tatay ang gasto sa pag high school kay manginahanglan kita og kwarta pamasahe
adlaw-adlaw aron makatungha kita sa Kuya o dili ba kaha sa San Miguel ang
pinaka-dool nga high school dinhi sa ato, og kung dako-dako ganig budget si Mama
og Papa maka eskwela kamo sa BNSHI o kaha mas ayahay sa San Andres—sosyal kay
pribado man.
Pagkahuman sa among graduation
nagkatipok-tipok kami sa akong mga amigo og classmate nanag-ob kami sa spring.
Nagka storya-storya sa kung asa sila magpadayon og eskwela. Og tood man, adunay
miingon sa Kuya siya, ang usa sa BNSHI, ang ang usa sa San Andres. Nalipay ako
kanila kay sure gyud sila makapadayon pag eskwela. “Ayaw lang ko ninyo kalimti kung kamo makahuman na,” mao na lamang
akong na storya kanila kay lage ako wala paman masayod og swertehon
makapadayon, kung way swerte padayon gihapon—sa gunahan og tubuhan ang
paingnan. Bug-at raba gyud ang tubo ikatkat sa damyo, perting malasa gyud nato
kung mahagbong pa.
Sa atong mga pobre, ang puhunan lang gayud
pagbinootan kay ugma damlag kita ra gihapon mamomo niana. Ahw mamopo diay. Tood
man, nakita nilang Ma’am Jubay ang akong pagpaningkamot, og nag desisyon sila
nga ila akong ipa eskwela og didto na ako magpuyo sa ilaha sa Musuan. Sayangan
intawon sila kanako og dili makapadayon kay lage ako man ang valedictorian sa
among batch kaniadto.
Tood man, gi swerte gyud tawon og nalipay
ako kay makapadayon na gyud ako sa high school kay duna naman mutabang nako.
Adunay tawo nga nakakita sa pagpaningkamot og sila andam mutabang nga wala
naghuna huna sa kung unsay akong ikahatag balik kanila, pero mao kini akong
maingon kaninyo, padayon lang sa pagbuhat og maayo nga bisan Ginoo ray nahibalo
kay basin ang mga tawo nga blessing in disguise kaninyo naminaw og nagtan-aw ra
sila sa luyo.
Para kanako, nagmalampuson ako dili lang
tungod sa akong kaugalingong pagpaningkamot kundili tungod kini sa mga tawo nga
anaa pirme nagasuporta kanako inubanan sa swerte og blessing sa labawng
makagagahom.
Motoo man kamo og sa dili, I always pray and
I always ask God for guidance. Sa elementary pa ako ga ampo ako nga maka
graduate og ma honor sa klasi inubanan og lihok sa pag ampo, meaning ga study
ako kay dili man pwede nga sige ratag ampo dili kita mag study, mapareha unya
ta atong estorya nga si Juan nag ampo sa Ginoo, ana siya, “Ginoo, unta si Jose
Rizal ang nagpatay kang Magellan, Amen” nadunggan sa iyang inahan gipangutana
ngano mao iyang giampo, ang tubag niya “Nay mao man gud to akong answer sa
exam” Mao ron, pwede ba diay na iampo nimo nga balhinon ang answer? Ang punto
ato nga ubani og lihok ang imong pag ampo kay aron kana matuman kung gusto ka
makakuhag dako sa exam pag ampo ubani og study for sure matinood na.
God will always give you more, more than
what you need. Nag ampo lang ko nga ma honor ko, ang iyang gihatag pinakataas
nga honor, ako ang na valedictorian sa elementary. Busa, pag high school nako
ang akong ampo na, Lord ma valedictorian unta ko. Pero pag first year high
school nako, na realize nako nga aysa Lord lisud naman diay ni, bahala dli ko
ma first honor basta makapasar lang. First grading sa first year ako wala ako
ma honor, pagka second grading 8th honor, pagka third grading 2nd honor, pag
closing na sa first year 6th honor nako. Oh diba sobra pa sa akong gipangayo? Ang
akong giampo makapasar lang pero na honor pa hinoon ako.
Dili man gyud tanang atong iampo matuman ora
mismo, ayaw basula ang Ginoo nga wala natuman imong giampo kay basin adunay mas
maayo pa nga ihatag kanimo. Ana sila, kung nag ampo ka sa Ginoo nga ipahilayo
ka sa disgrasya unya pagplantsa nimo napaso ka, pagpasalamat kay basin kung
wala ka nag ampo ato nasunog pato imong giplantsa apil inyong balay, na wa na
gyud mas worst pa.
Sa high school nag ampo lang ako nga
makapasar, ang gihatag sa Ginoo na honor na valedictorian pa! Plus, dili pana
mao, high school palang ako nakab-ot na nako akong pangandoy, nakahinumdom mog
unsa to? Katong pangandoy nga makasakay og eroplano? September 1, 2010 ang
akong pinakaunang flight 4th year ako niana nag apil kami sa National
Leadership Training for Student Government Officers sa Baguio City. Libre! Mao
nay pinakalami nga byahe kanang libre kay di magsakit imong ulo og di mabuslot
imong bulsa hehe.
Pag graduate nako og high school, nakakuha
pa gyud og scholarship nga makapadayon og college, libre tanan aduna pay
allowance kada bulan, plus another sakay og eroplano sa awarding ceremony didto
sa Manila just before my graduation, dili ba sobra sobra ang gihatag sa Ginoo
sa simpleng pag-ampo? Og aduna pa akoy nalimtan, libre na usab ang akong balay
og kaon sa Cagayan de Oro City nga gi offer ni Ma'am Romelita Cajelo aron ako
maka eskwela didto sa CDO.
Ana sila, “Honesty is the best policy” too
ko ana, ako kanang dugangan, for me “Honesty is the best policy, and the best investment”
kay ang imong pagkamatinud-anon karon wa ka magdahom nga kana mamahimong
basihan sa imong “kalampusan o kapildihan sa kinabuhi”
Sayon raman kaayo isulti nang mga butanga
pero try to live with it then you will know how hard it is. Isip usa ka working
student dili man gyud nimo malikayan nga makalapas ka labi na kay bata pa kita,
makasab-an kita sa atong amo og makahuna-huna kita nga “wala silay katungod
kasab-an kita kay dili nato sila ginikanan og bisan unsang orasa pwede kita
muhawa og muondang pagka working student aron dili na makasab-an sa laing tawo
kay lagi mas sakit man mudawat og kasaba sa dili nimo ig-unsa pero kung si Mama
og Papa hala dali ra kaayo ipalapos sa pikas dalunggan,” tinood? Pero hunahunaa
kung kinsay alkansi unya pagsumada, ang pagka working student nimo adunay
kinutuban, adunay katapusan--meaning? Walang forever! Pagkahuman og skwela
ayahay kana wala nay mangasaba kanimo, pero kung niundang ka kay taas lage ang
pride dili mudawat og kasaba, aduna gyud kitay forever niana, forever kita
mangmoso og mag trabaho sa trabahong dili stable ang kita og dunay posibilidad
nga dili nato makab-ot ang atong pangandoy.
Nahinumdom kamo sa akong ingon ganina? Nga
hunahunaon ang ginahimo kung kana ba subay sa dalan paingon sa imong pangandoy?
Kung dili hala agwanta sa kay ang pag-antos sa pag eskwela dili kana forever,
og sumala, karon graduate namo, gamay nalang nga lukso para sa pagkab-ot sa
inyong taas nga mga gusto maabot.
Pag antos sa gayud sa pag eskwela kay murag
lahi nasad nang inyong hunahuna sa forever. Uyab-uyab? Hunahunaa sa kung subay
ba kana sa dalan sa pangandoy, nya muingon dayon mo nga “Kuya Jeff ang akong
uyab man ang akong pangandoy” edi waw! Perting subaya ana sa imong pangandoy
Dodong og Inday. Bitaw, joke rana, ang tinood ang pag-uyab uyab maka disturbo
na sa pag eskwela, pustahanay pata di man gyud ko sugarol.
Sa pag college nako, ang target na nako
makahuman og skwela kay natuman naman ang akong pangandoy nga makasakay og
eroplano high school palang ako. Pero mas daghan pa hinoon kog oportunidad
pagka-kolehiyo kay sa tuig 2014 lang daan nakasakay kog airplane ka walo ka
beses, byahe paadto Manila kaduha og isa paingon Cebu og kana tanan libre, og
ang akong una nga flight sa tuig 2015 kauban na nako si Tatay, naningkamot gyud
ko nga makakitag paagi nga mauban nako si Tatay og makasakay pud siyag eroplano
kay ako nangandoy man usab dili lang para sa kaugalingon kundili para sa
pamilya og sa mga tawong gatabang nako. Mao kadto ang unang sakay ni Tatay, pag
attend namo sa Presentation and Awarding of scholar-graduates of SM Foundation,
og nakita pa gyud namo si Henry Sy og
ang iyang pamilya—ang nagpahuman kanako sa kolehiyo.
Kamo pud puhon ha, dal-a uban sa inyong mga
pangandoy ang mga tawong gasuporta ninyo labi na si Nanay og Tatay og ayaw
kalimti ang mga tawong bisan dili ninyo parente nagsuporta kaninyo, ayaw kalimot
paglingi sa imong gigikanan kay ana pa sila, “ang hindi marunong lumingon sa
pinaggalingan?” Naay stiff neck? “Ay hindi makararating sa paroroonan.”
Karon kay nahuman naman gyud mo sa usa ka
ang-ang tikang paingon sa paglambo og kaayuhan, paglipay kamo og pagsadya!
Ipasigarbo nga kamo ang “Kabataang gikan sa K to 12, ang
tagapagdala og kauswagan, kalambuan sa atong nasud Pilipinas.”
Ipakita nga ikapasigarbo kita sa Danggawan
Elementary School, nga kitang gikan sa Danggawan ES dili basta-basta, paninguhaa
nga magmalampuson ka, aron malipay kami makita inyong ngalan puhon sa usa ka
sikat nga unibersidad sa nasud nakasulat didto:
The
Graduates of Central Mindanao University, University of the Philippines,
Graduates of De La Salle University, UST, Ateneo FEU og uban pa...
Name: Juan Dela Cruz
Elementary School Graduated: Danggawan ES
Address: Danggawan Mar Bukidnon
Parents: Polano og Polana
Honors Received: Summa Cum Laude!
Wala
nay laing maglipay puhon kundili ikaw og ang imong pamilya. Paningkamot gyud
mo, kung mahimo apila ang tiil, paningkamot og paningtiil aron sigurado asenso
kita, apil si Mama og Papa. Hinaot duna kamoy napudyot gikan nako karon.
Congratulations og daghan daghan kaayong Salamat sa tanan!
Delivered on the 31st Day of March 2016 at Danggawan Community Stage, Danggawan, Maramag, Bukidnon.
Comments
Post a Comment